Mobbing

Lista zachowań, które zaliczone zostały przez szwedzkiego lekarza i psychologa Heinza Leymanna do grupy zachowań mobbingowych. Na bazie swoich badań wyróżnił 45 zachowań, które zestawił w pięciu kategoriach, odnosząc je do funkcjonowania osobistego i zawodowego. Zachowania te mogą być prezentowane zarówno przez jedną osobę, jak i ich większą grupę. Zdaniem Leymanna, wystarczy doświadczać jednego zachowania z przedstawionej listy, by mówić o mobbingu.

1. Działania wpływające negatywnie na procesy komunikowania się w zakładzie pracy:

• ograniczanie lub utrudnianie przez przełożonego lub współpracowników możliwości wypowiadania się,
• stałe przerywanie wypowiedzi,
• reagowanie na wypowiedzi i uwagi podniesionym głosem, krzykiem, wyzwiskami, ubliżaniem i groźbami,
• stała krytyka wykonywanej pracy, życia zawodowego i osobistego,
• napastowanie przez telefon,
• pogróżki i groźby pisemne i ustne,
• prezentowanie poniżających, obraźliwych gestów, spojrzeń o ładunku emocjonalnym jednoznacznie negatywnym,
• operowanie językiem obfitującym w różnego rodzaju aluzje, unikanie jasnego wypowiadania się wprost.

2. Działania negatywnie wpływające na relacje społeczne w zakładzie pracy:

• unikanie przez przełożonego kontaktu z osobą, rozmów z nią,
• fizyczne i społeczne izolowanie osoby (np. umieszczanie jej w osobnym pokoju z zakazem komunikowania się z innymi osobami),
• zakazywanie pracownikom kontaktu z osobą,

ignorowanie, celowe niedostrzeganie osoby w środowisku pracowniczym, przechodzenie obok obojętnie, traktowanie jak powietrze.

3. Działania wpływające na negatywny wizerunek osoby w środowisku pracowniczym:

• obmawianie, rozsiewanie plotek, wymyślanie przezwisk,
• podejmowanie prób ośmieszenia i skompromitowania osoby, różnych sfer jej życia,
• żarty na temat życia osobistego danej osoby,
• parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia, gestów i mimiki osoby,
• atakowanie poglądów politycznych, przekonań religijnych, ogólnie pojętego światopoglądu,
• wyśmiewanie i atakowanie osoby ze względu na jej narodowość, kolor skóry, orientację seksualną,
• wyśmiewanie niepełnosprawności, kalectwa lub jakichś cech osobliwych dla osoby,
• sugerowanie choroby psychicznej, kierowanie na badania diagnostyczne,
• zwracanie się do osoby z użyciem wulgarnych przezwisk lub innych upokarzających, poniżających wyrażeń,

składanie propozycji o charakterze seksualnym.

4. Działania uderzające w pozycję zawodową:

• wydawanie poleceń służbowych wymuszających wykonywanie obraźliwych prac naruszających godność osobistą,
• fałszywe ocenianie zaangażowania w pracę,
• kwestionowanie podejmowanych decyzji,
• nieprzydzielanie osobie żadnych zadań do wykonania, by wykazać jej zbędność,
• zlecanie określonych zadań, po czym manifestacyjne ich odbieranie,
• wydawanie absurdalnych, sprzecznych lub bezsensownych poleceń,
• przydzielanie zadań powyżej lub poniżej możliwości i umiejętności osoby,

przydzielanie wciąż nowych zadań z nierealnym terminem ich wykonania w celu zdyskredytowania ofiary.

5. Działania wywierające szkodliwy wpływ na zdrowie osoby:

• zlecanie prac szkodliwych dla zdrowia, przewyższających fizyczne możliwości osoby,
• grożenie przemocą fizyczną,
• znęcanie się fizyczne,
• przyczynianie się do powstawania strat materialnych powodowanych przez danego pracownika,
• działania o podłożu seksualnym, molestowanie seksualne,
• wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu pracy lub w miejscu zamieszkania ofiary.

Podział ten ma ułatwić pracownikom nazwać zachowania, których doświadczają w miejscu pracy, a także pomóc pracodawcy odpowiednio rozpoznać te zachowania, które sam obserwuje lub o których słyszy, że mają miejsce w jego zakładzie pracy.

Przedstawiona lista to tylko przykładowe zachowania, które mogą przerodzić się w mobbing. W dobie zdobyczy XXI wieku należy się liczyć z faktem, że z pomocą technicznych możliwości, znacząco może wzrosnąć liczba ludzkich zachowań o charakterze terroru psychicznego.

Lista przykładowych działań i zachowań, które występują w mobbingu uczelnianym:

• dyskredytowanie osoby, lub nieuzasadnioną, nie merytoryczną, krytykę jego pracy,
• rozpowszechnianie nieuzasadnionych, złośliwych plotek, anonimów, często na tematy osobiste, np. o braku zrównoważenia, niewłaściwych cechach charakteru, o chorobie psychicznej, niewykonaniu obowiązków, których nie przydzielono, albo zablokowano wykonanie pomimo przydziału,
• publiczne upokarzanie np. wobec studentów, innych pracowników, na zebraniach naukowych itp.,
• ignorowanie pracownika przy tworzeniu zespołów badawczych, dydaktycznych, przy nagradzaniu itp.,
• przydzielaniu pracownikowi obowiązków poniżej, albo powyżej jego kwalifikacji lub takich, których nie może w ogóle wykonać, albo wynikają z pobudek innych niż dobro pracowników danej jednostki organizacyjnej,
• wyszydzanie pracownika, stosowanie gróźb np. zastraszanie zwolnieniem z pracy, czy też bezpodstawną negatywną oceną,
• wydawanie sprzecznych poleceń lub poleceń niezgodnych z prawem, zlecanie wykonania prac bezsensownych, odbieranie prac wcześniej zadanych/uzgodnionych do wykonania,
• nieudzielanie informacji np. o przydziale zajęć dydaktycznych, a następnie oskarżanie, że zajęcia nie zostały przeprowadzone,
• nieuzasadnione zarzuty o brak etyki, o negatywne oddziaływanie na kolegów, studentów, bez wykazania zasadności zarzutów,
• nieuzasadnione zarzuty o brak kwalifikacji, bez wykazania zasadności zarzutów,
• wymuszanie dopisywania innych pracowników do wykonywanej jednoosobowo pracy, aby np. pomniejszyć rolę, osiągnięcia,
• grożenie przemocą fizyczną.

Lista działań mobbingowych stosowanych na uczelniach może być znacznie dłuższa. To zależy od możliwości i „pomysłowości” mobberów.